Baada ya kauli ya Rais Samia ya kununua umeme kutoka Kenya, kumeibuka mjadala mkali.
Nimemtafuta mtaalamu serikalini afafanue. Naye ameniambia hivi: Ununuzi wa umeme kutoka Kenya kwa ajili ya mikoa ya kaskazini ya Tanzania unaweza kusababishwa na sababu kadhaa za kiufundi, kiuchumi, na kimkakati, licha ya uwepo wa vyanzo vya ndani kama Mtera, Kidatu, na Bwawa la Nyerere.
Hapa kuna sababu kuu:
1. Ukaribu wa miundombinu ya umeme-mikoa ya kaskazini mwa Tanzania (Arusha, Kilimanjaro, Manyara, na Mara) iko karibu zaidi na miundombinu ya umeme ya Kenya kuliko ilivyo na vyanzo vya umeme kama Mtera, Kidatu, na Bwawa la Nyerere. Kwa hivyo, inaweza kuwa rahisi na nafuu kuunganisha gridi ya kaskazini na mtandao wa Kenya badala ya kusafirisha umeme kutoka kusini.
2. Kupunguza hasara za usafirishaji wa umeme-Umeme unapopitishwa kwenye nyaya kwa umbali mrefu, kuna upotevu wa nishati (transmission losses). Kusafirisha umeme kutoka Mtera, Kidatu, au Bwawa kwenda mikoa ya kaskazini kunaweza kusababisha hasara kubwa zaidi ya umeme ikilinganishwa na kununua umeme kutoka kwa Kenya, ambayo ina miundombinu ya karibu.
3. Mahitaji ya haraka ya umeme
Tanzania inapanua viwanda, uchumi, na miradi ya maendeleo, hivyo mahitaji ya umeme yanaongezeka. Ikiwa kuna ucheleweshaji katika uzalishaji au usambazaji wa umeme wa ndani, ununuzi wa umeme kutoka Kenya unaweza kuwa suluhisho la muda mfupi au la dharura kuhakikisha upatikanaji wa umeme wa uhakika.
4. Usafirishaji wa umeme kwa njia ya kikanda (Regional Power Trade)- Tanzania ni mwanachama wa Eastern Africa Power Pool (EAPP) na Southern Africa Power Pool (SAPP), ambavyo vina lengo la kubadilishana umeme kati ya nchi wanachama ili kuhakikisha uhakika wa nishati na bei nafuu.
Kwa muktadha huu, Tanzania inaweza kununua umeme kutoka Kenya wakati bei ni ya chini, na pia kuiuzia Kenya umeme inapokuwa na ziada.
5. Upungufu wa umeme katika vyanzo vya ndani Ingawa Tanzania- ina vyanzo vikubwa na vingi vya maji kama Mtera, Kidatu, na Bwawa la Nyerere, vyanzo hivi vinaweza kukabiliwa na changamoto kama:
*Mabadiliko ya tabianchi yanayosababisha kupungua kwa maji kwenye mabwawa.
*Matengenezo ya mitambo yanayoweza kupunguza uzalishaji wa umeme kwa muda fulani.
*Ukuaji wa mahitaji ya umeme unaozidi uwezo wa uzalishaji wa vyanzo vya ndani.
6. Faida ya umeme wa bei nafuu na usalama wa nishati-Ikiwa Kenya ina umeme wa ziada kwa gharama nafuu, Tanzania inaweza kuununua badala ya kutumia gharama kubwa kuzalisha umeme wa dharura kwa kutumia mitambo ya mafuta.Pia, kununua umeme kutoka Kenya kunaweza kusaidia kuhakikisha usalama wa nishati kwa kuwa na vyanzo mbadala.
7. Mikakati ya ujumushi wa Kanda (Regional Integration) Kuunganishwa kwa mifumo ya umeme kati ya Tanzania na Kenya ni sehemu ya mikakati ya Jumuiya ya Afrika Mashariki (EAC) na miradi kama Kenya-Tanzania Power Interconnection Project, inayolenga kuimarisha ushirikiano wa kanda na kupunguza utegemezi wa umeme wa ndani peke yake.
Hivyo basi, ununuzi wa umeme kutoka Kenya ni mkakati wa kuhakikisha upatikanaji wa nishati kwa mikoa ya kaskazini kwa gharama nafuu, kwa haraka, na kwa kupunguza upotevu wa umeme.
Ingawa Tanzania ina miradi mikubwa ya uzalishaji wa umeme, ununuzi huu ni sehemu ya mpango wa nishati wa kikanda na usalama wa umeme kwa muda mfupi na mrefu. Naomba kuwasilisha kama nilivyoambiwa na mtaalamu kutoka serikalini.
Manyerere J.N
